Ortak Şuur Dışı
Geçmiş ve günümüzün değişik kültürlerinde emsal tecrübelerden bahsetmek kelam hususudur. Doğduğunuz anda anneyle derin bir bağ kurmak, biraz büyüdüğünüzde karanlıktan korkmak, biraz daha ilerleyen yaşlarda doğayı yaratan ve denetim eden insan üstü bir gücün varlığını çarçabuk kabul etmek. Pekala bu nereden gelir?
Jung’a nazaran bunun sebebi, nasıl ki fizikî özelliklerimizi atalarımızdan alıyorsak, şuur dışı psişik özelliklerimiz de fizikî kalıtım üzere aktarılır. Jung’a nazaran bütün beşerler bu ortak şuur dışı materyalle doğar ve Freud’un bahsettiği şahsî şuur dışı kavramından farklıdır, buradaki malzemeyi bastırmaya çalışmayız.
Bu ortak şuur dışı ilksel imgeler dediğimiz, etrafımıza muhakkak yansılar vermemizi sağlayan arketiplerden oluşur. Jung anne, baba, yaşlı ve bilge adam, güneş, ay, kahraman, İlah ve mevt üzere esas arketiplerden bahsetse de hayatımızda rastlanan durumlar kadar çok arketipten bahsetmiştir. Ortak şuurda anne, karanlık ve İlah temel imgeler olduğu için ömrümüzün birinci yıllarında anneyle etkileşip karanlığa ve Tanrı’ya bir reaksiyon veririz.
Başlıca Arketipler; Anima, Animus, Gölge
‘’Bir erkek eşini seçerken şuur dışındaki dişiye karşılık gelen, kendi ruhunun yansımasını hiç tereddütsüz kabul edecek bir bayanı cezbetmeye çalışır.’’ Carl Jung
Anima, erkeğin dişi tarafıdır, animus ise dişinin erkeksi tarafıdır. Jung’a nazaran her erkeksi erkeğin içinde dişi bir istikamet, her dişi bir bayanın içinde de erkeksi bir taraf vardır ve bu arketiplerin işlevi eş seçimi bir ilgi yürütme sürecine rehberlik etmektir. Jung, her insanın aradığı bayan ve erkeğin, kendisine ilişkin şuur dışı imgesine ne kadar uyarsa o bireyle bir ilgi kurmayı o kadar çok isteyeceğini ileri sürer. Yani kişi aşık olduğu beşere neden aşık olduğunu açıklayamasa bile, bu romantizmin gerçek nedenini atalardan gelen şuur dışı kavramı ile ilişkilendirir.
Gölge ise, bireylerin olumsuz tarafını, kişiliğin karanlık tarafını yani insanlığın berbatlığa eğilimli tarafını temsil eder. Carl Jung, gölgenin bir kısmının bastırılmış biçimde ferdî şuur dışında var olduğunu bir kısmının da kollektif şuur dışında var olduğunu ileri sürer. Kollektif şuur dışının arketipinde gölge şeytan olarak simgeleştirilmiştir. Lakin ferdî şuur dışında bastırılan gölgenin, kendimizde sevmediğimiz özellikleri haiz olduğunu ileri sürer. Güzel ahenk göstermiş beşerler güzel ve berbat taraflarını kendi içlerinde bütünleştirmişlerdir lakin, bu ahengi yakalayamamış bireylerin kendilerinde sevmedikleri özellikleri diğerlerinde gördüğünü söylemiştir ve bu yaklaşım Freud’un yansıtma kavramıyla benzerlik gösterir.
Carl Jung’un Kavramlarına Yönelik Kısa Bir Tartışma
Jung’un geliştirdiği kuramın bilimsel araştırmalarla doğrulanmasının zorluğu bu kurama yöneltilen esas tenkitlerden olmuştur. Fakat Jung, görüşlerinin hayal gücüne dayanmadığını, mitolojiyi, kültürel simgeleri, düşleri ve şizofreni hastalarının incelenmesi ve uzun yıllar yapılan çalışmalar sonunda oluştuğunu ileri sürmüştür. İlksel imgelerin farklı kültürlerde ve vakitlerde defaatle tekrarladığını ve birebir kavramlar olduğunu kollektif bilinçdışına delil olarak göstermiştir. Örneğin akbaba simgesinin günümüz insanlarının hayallerinde yer aldığı üzere ve hiç bilinmeyen kültürlerin dini yazıtları ve mitolojide de benzeri formda yer aldığını somut bilgilerle sunmuştur.
